Voor mijn werkzaamheden rond Zentrum heb ik een apart kantoortje, dat ik deel met een aantal andere mensen. Omdat ik veel water drink, moet ik regelmatig het toilet opzoeken, dat zo’n twintig meter lopen is.
Op zeker moment begon ik de gang onwillekeurig te gebruiken als mijn wake up – call. Een reminder die plotseling uitmondde in een realisatie. Van wat?
Tja, dat ik hier gewoonweg loop, alleen maar dat. Niet meer. Heel simpel.
Stap na stap na stap…..En me realiseer: hiér is de Weg, precies waar ik nu stap.
Mijn leven – inclusief de hele geschiedenis daaraan voorafgaand en de toekomst die nog gaat komen – ontvouwt zich in dit moment, op deze plek.
Of ik nu nu loop, zit, sta of lig.
Die realisatie is niet spectaculair, maar…. het maakt wel wakker en doet me iets her-inneren en waarderen wat ik in alle bezigheden soms makkelijk vergeet: dat ik leef.
Jezus deed volgens het Nieuwe Testament ooit de uitspraak:
’Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven.’
Traditioneel altijd opgevat als: Jezus is de Weg en wij dienen Hem te volgen.
Maar zou het ook kunnen zijn, dat het niet zozeer een oproep was om hem te volgen, maar dat het een moment was van groot inzicht? Een flits waarin ineens iets diep tot hem doordrong? Iets wat voor hem persoonlijk gold?
En dat voor ons eveneens geldt: ‘ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven’?
Elke Zenstudent moet deze uitspraak voor zichzelf durven zeggen, aldus mijn leraar. Klinkt in sommige oren blasfemisch, maar is het uiteindelijk niet ’gewoon’ een feit?
Hoe zou het anders kunnen zijn? In dit mij gegeven leven is dit – hier en nu – de Weg, de Waarheid en het leven. Voor mij.
Soms kan zo’n inzicht je spontaan overvallen en kan het je overstromen met een geluksgevoel, dat zomaar uit de lucht valt zonder aanwijsbare oorzaak.
Andersom kan ook: dat er een diep gevoel van verdriet of zelfs wanhoop opkomt, waaraan niet te ontsnappen is. En dat precies dát je doet realiseren: dit is het. Dit is mijn leven, nu. Niet anders dan dit.
Want ook in de penibele momenten in je leven, ben je nergens anders dan op de Weg en is dat de Waarheid en je Leven. Je kúnt nergens anders zijn dan precies daar.
Want de Weg is niet altijd leven lekker geplaveid, zit vaak vol hobbels en kuilen, is modderig of juist zanderig, wat maakt dat je makkelijk vastloopt.
Het sanskriet woord ‘Dukkha’ – vaak wat plat vertaald als: lijden – gaat terug naar het beeld van een wagenwiel dat regelmatig vastloopt: omdat de as oud, kapot of roestig is, of omdat de weg onbegaanbaar lijkt in de modder van je bestaan. Hoe de Weg ook is, hoe je kar ook in elkaar steekt: dit is de situatie.
En in die erkenning en pijnlijke realisatie, kan een groot bevrijdend inzicht schuilgaan. Als alle uitvluchten niet meer werken en je wel moet zien: dit is mijn Leven nu, zo gaat mijn Weg.
In Zen geldt: alles wat je tegenkomt, ís je leven.
Het beoefenen van de Weg is niets anders dan het je steeds meer realiseren van deze onverbiddelijke, maar ook bevrijdende waarheid, waarbij je uitgenodigd wordt je leven aan te gaan en niet te ontlopen.
Beoefening wil zeggen dat je tijd en ruimte gaat maken om dit te verhelderen en je innerlijke houding daarin te bepalen.
In de beoefening kan die houding zich langzaam inslijpen en kunnen helderheid en inzicht zich nestelen in je ’systeem’, waardoor ze zich makkelijker en vaker spontaan voordoen.
Laatst vertelde een van mijn studenten – lerares op een middelbare school – het volgende voorval.
Na de zoveelste les voelde ze zich gesloopt en gestresst. Ze moest daarna de gang door, waar het krioelde van de drukke scholieren die zich allemaal tegelijk door de nauwe gang heen wurmden. Ze vertelde: ‘Ik had de drang om te schreeuwen, de tranen stonden achter mijn ogen. Op dat moment ‘overviel’ me de keuze: óf schreeuwen óf tot tien tellen. Op het nippertje kon ik het schreeuwen voorkomen. Ik werd op slag rustiger en kon de gang door lopen en de dag op school afmaken.’
De onbewuste herinnering aan het gang-verhaal – dat ze kende – en de ingeslepen oefening hadden haar – in haar eigen woorden – ‘gered’.
Waarna ze zich in het gekrioel en tumult begaf om ’haar Weg’ te vervolgen.
Ze zei: ‘het was iets wat me overkwam.’
_______________________________________________
PS. Ik heb grote bewondering voor leraren en iedereen die zich op een of andere wijze professioneel bezighoudt met kinderen en jongeren van die leeftijd.
Wat dat betreft hebben Zenleraren het erg gemakkelijk.
Die krijgen alleen met gemotiveerde leerlingen te maken.
Zentrum 