Onlangs zag ik een dvd van Eckhart Tolle’s lezing in Rotterdam in 2010.
Zijn boodschap is dat je elk moment jezelf kunt openen voor het NU en daarin de rust en spirituele diepte kunt vinden van je leven. Volstrekt helder en simpel en elke keer ben ik weer onder de indruk van zijn presentatie en zijn inzicht.
Omdat het zo evident lijkt, komt de vraag op: wat is dan nog het belang en functie van de religieuze en spirituele tradities?
Met al hun regels, voorschriften en aanwijzingen voor beoefening en gedrag.
Zijn die niet overbodig dan?
Onlangs kwam ik bij Shunryu Suzuki Roshi de term ‘onzichtbare kooi’ tegen.
Hij stelt dat wij mensen grote onzichtbare kooien nodig hebben zoals religies en moraalsystemen.
Waarom? Omdat we van nature zelfzuchtig zijn en ons daardoor makkelijk in onze eigen voet schieten.
Zelfzuchtigheid is hier geen moreel waarde-oordeel, maar een nuchter feitelijk gegeven: wij zijn evolutionair zo geprogrammeerd en zitten biologisch zo in elkaar.
Deze zelfzucht dient onze overleving. Zo werkt de natuur.
Maar waar dit voor planten en dieren geen probleem is, kan dit blinde mechanisme voor mensen behoorlijk wat ellende scheppen.
Zet het journaal maar aan vanavond en je ziet en hoort het.
Volgens Suzuki hebben we grenzen nodig – die onzichtbare kooi – om ons dit te realiseren en vervolgens om te zetten in een andere levenswijze; niet gestoeld op alleen dit lust-onlust principe, maar op inzicht in hoe de natuur in ons doorwerkt en hoe we dit op een bevrijdende manier kunnen laten werken. In plaats van dat het ons beheerst en knecht en daarmee lijden veroorzaakt.
We hebben daarvoor een zelfgemaakte onzichtbare kooi nodig, die ons begrenst.
Die begrenzing schept veiligheid en ruimte tegelijk om iets te gaan zien en te beoefenen. Waarbij we beseffen dat we die begrenzing zelf gemaakt hebben.
Dus die komt niet van buitenaf, maar van binnenuit. Die kooi gaan we vrijwillig in.
In die kooi gebruiken we middelen – zoals gebed, meditatie, rituelen, voorschriften, regels etc, om ons iets in handen te geven waarmee we kunnen werken.
Het grote verschil met de traditionele religieuze opvattingen is dat het ons niet van buitenaf opgelegd wordt, maar dat we het van binnenuit op ons nemen. We worden er ook niet voor beloond of gestraft door een instantie van buitenaf.
Wel is de ervaring mogelijk dat dit – zoals Boeddha dat noemde – een edele en waardige manier blijkt te zijn om je leven te leven.
We doen dit omdat dit uiteindelijk de enige manier lijkt waarop je als mens je leven werkelijk kunt leven en – hoe actief ook – daarin innerlijke rust kunt rusten.
Al het andere – geld, macht, aanzien, applaus, in welke hoeveelheden ook – werken niet, althans niet op zichzelf. Spinoza had dit op zeer jeugdige leeftijd al geconcludeerd. Hoe fijn het ook kan zijn om de Postcode kanjer te winnen (helaas, ook dit jaar weer niet.)
Dus als ik weer onder de indruk ben van Eckhart Tolle’s aansporing, ben ik tegelijk ook tevreden met die onzichtbare kooi waar Suzuki het over heeft. Die me helpt en aanspoort om een bevrijdende uitdrukking aan te geven aan mijn leven en daarvoor ook hulpmiddelen aanbiedt
Welke kooi je gebruikt is niet zo van belang. Wat wel belangrijk is: dat die kooi bewust en vrijwillig aanvaard wordt. Dwang werkt niet omdat het hier gaat over iets dat van binnenuit moet komen. Alles wat van buitenaf opgelegd maar niet aanvaard wordt, is gedoemd te mislukken en te verdwijnen.
We proberen dit al zolang de mensheid bestaat en het blijkt niet te werken.
En tenslotte blijkt de kooi uiteindelijk zonder tralies te zijn: een open en vrij speelveld voor mijn leven om zich te ontwikkelen en uit te drukken in deze wereld.
Ook de strikte fysieke houding in zazen is bedoeld als dit speelveld om grenzeloze vrijheid te proeven, te ervaren en te beoefenen.
Zoals we onze kinderen in eerste instantie moeten begrenzen – want dat is waar opvoeding uiteraard ook over gaat – om ze te leren hun leven uiteindelijk in vrijheid te kunnen leiden.
En iedereen weet hoe lastig en tegelijk ook opwindend die uitdaging is.
Zentrum 